BLOG | Artykuły o zdrowiu, inspiracje i recenzje

Odkryłem, że torebki herbaty, frytkownica beztłuszczowa i inne przedmioty kuchenne mogą dodawać mikroplastiki do mojego jedzenia.

Obecnie nie jest niczym niezwykłym znalezienie mikroplastiku w organizmie człowieka. Szacuje się, że Amerykanie spożywają od 39 000 do 52 000 cząstek mikroplastiku rocznie. Mogą one pochodzić z wody, którą pijemy, jedzenia, które spożywamy, a nawet z przedmiotów kuchennych, których używamy do przygotowywania i przechowywania posiłków. Chociaż konieczne są dalsze badania, dotychczasowe analizy wykazały związek mikroplastiku z problemami zdrowotnymi, takimi jak uszkodzenia komórek, osłabienie układu odpornościowego i niektóre rodzaje nowotworów.

Chociaż od lat wiem o istnieniu mikroplastiku, zaniedbałam sprawdzenie własnej kuchni pod kątem plastikowych pojemników do przechowywania i przyborów kuchennych, które mogą przyczyniać się do spożycia mikroplastiku. W końcu zajrzałam do szafek kuchennych i oto, co znalazłam, wraz z zamierzonymi zamianami na produkty wolne od mikroplastiku.

Z przyjemnością przygotuję tłumaczenie i adaptację tego tekstu na język polski, nadając mu popularnonaukowy styl i dostosowując do polskiego czytelnika.

1. Plastikowe pojemniki na żywność

Kiedy przeglądamy szafkę z pojemnikami na żywność, często znajdujemy w niej dziesiątki plastikowych pudełek. Niektórych używamy wyłącznie do przechowywania suchych produktów, inne służą do trzymania resztek w lodówce i ich podgrzewania w kuchence mikrofalowej. Te ostatnie często mają etykiety, że są bezpieczne dla lodówki, zmywarki i mikrofalówki, ale nawet jeśli tak jest, z czasem ulegają zużyciu i nadają się do wymiany.

Najnowsze badania budzą poważne obawy dotyczące bezpieczeństwa takich pojemników.

• Badanie z września 2024 r. wykazało, że spośród 14 000 znanych substancji chemicznych w kontakcie z żywnością, obecnych w opakowaniach (tzw. FCCs – Food Contact Chemicals), 3601 – czyli około 25% – wykryto w organizmach ludzkich. Dotyczy to 235 konkretnych związków wykrytych w materiałach mających kontakt z jedzeniem, w tym składników plastikowych.
• Szczególne zaniepokojenie budzi używanie kuchenek mikrofalowych. Badanie z czerwca 2023 r. dowiodło, że podgrzewanie plastikowego pojemnika w mikrofalówce prowadzi do największego uwolnienia mikroplastiku i nanoplastiku do żywności, w porównaniu z przechowywaniem w lodówce, w temperaturze pokojowej czy innymi zastosowaniami.
• Niestety, nawet przechowywanie w lodówce lub w temperaturze pokojowej może nadal uwalniać miliardy cząstek mikro- i nanoplastiku do zawartości pojemników w ciągu sześciu miesięcy. Nanoplastiki są jeszcze mniejsze (poniżej 1 mikrometra), co potencjalnie czyni je groźniejszymi dla zdrowia.

Problem dotyczy zwłaszcza plastikowych pojemników na dania na wynos, które często nie informują o swojej odporności na ciepło. Co gorsza, nawet deklaracje o bezpieczeństwie mogą być tylko chwytem marketingowym. Na przykład, w tym roku odnotowano pozew przeciwko firmie Rubbermaid, która twierdziła, że jej plastikowe pojemniki są bezpieczne dla mikrofalówki i zamrażarki, podczas gdy rzekomo nadal uwalniają mikroplastik do żywności.

Badanie z sierpnia 2024 r. potwierdza, że mikroplastik może być uwalniany z wewnętrznej powierzchni pojemników nawet podczas zamrażania i rozmrażania. Istnieje też obawa, że podczas zamrażania kawałki plastiku mogą się odrywać od pojemnika i zanieczyszczać żywność.

Choć pojemniki bez bisfenolu A (BPA-free) mogą wydawać się lepszą opcją (ponieważ unikamy potencjalnego szkodliwego działania tego związku), szklane pojemniki pozostają najbezpieczniejszym wyborem.

Zamiana plastikowych pojemników

Warto stopniowo zastępować obecne plastikowe pojemniki na szklane. Coraz więcej marek oferuje funkcjonalne szklane pojemniki, które są bezpieczne dla piekarnika, mikrofalówki, zamrażarki i zmywarki. Warto też zaopatrzyć się w mniejsze szklane słoiczki, idealne na przyprawy czy mniejsze porcje.

2. Czarna plastikowa łopatka

Podobnie jak w przypadku pojemników, plastikowe przybory kuchenne również mogą uwalniać mikroplastik do żywności, co potwierdził przegląd systematyczny z czerwca 2024 r.

Choć można unikać plastikowych desek, sztućców czy łyżek do mieszania, często zapominamy o jednym elemencie: plastikowej łopatce. Bywa idealna do przewracania naleśników czy jajek, ale jeśli jest wykonana z plastiku – szczególnie tego poddawanego wysokim temperaturom – stanowi potencjalne zagrożenie.

Zamiana plastikowej łopatki

Plastikową łopatkę najlepiej zastąpić modelem metalowym (ze stali nierdzewnej) lub drewnianym. Metalowe łopatki, takie jak te przeznaczone do przewracania ryb, często mają idealną szerokość i są bardzo wytrzymałe.

3. Frytkownica beztłuszczowa (air fryer) z powłoką nieprzywierającą

Frytkownice beztłuszczowe są hitem ostatnich lat, ale warto sprawdzić ich budowę. Wiele popularnych modeli, takich jak Philips 3000 Series, ma elementy pokryte PTFE (politetrafluoroetylenem) – rodzajem plastiku, często znanym pod nazwą Teflon.

Producenci twierdzą, że te powłoki są zgodne z obowiązującymi przepisami. Jednak badanie z czerwca 2024 r. wykazało, że naczynia z powłoką PTFE, w tym kosze frytkownic, mogą nadal uwalniać mikro- i nanoplastik, zwłaszcza jeśli powłoka jest zarysowana ostrymi przyborami lub używana w wyższych temperaturach.

Zamiana frytkownicy

Jeśli powłoka w Twojej frytkownicy beztłuszczowej nosi ślady zużycia, rozważ wymianę na model o bezpieczniejszej konstrukcji. Na rynku dostępne są już urządzenia, które wykorzystują nano-ceramiczne powłoki zamiast plastiku, a w niektórych elementach, np. w płycie do chrupkości, stosuje się szkło, które jest wolne od związków PFAS i PTFE.

4. Torebki na herbatę

Wiele osób jest zaskoczonych, dowiadując się, że ich ulubione torebki na herbatę mogą zawierać plastik.

Przegląd z lutego 2025 r. wykazał, że torebki na herbatę są największym źródłem cząstek mikroplastiku w gorącej herbacie, ponieważ podczas zaparzania (torebki i sznurka) do napoju może uwolnić się ponad miliard cząstek mikro- i nanoplastiku. Co ważne, nie ma znaczenia, czy w torebce użyto plastiku do zgrzewania, czy jest ona teoretycznie "biodegradowalna" – te drugie również mogą być wykonane z polimerów, które uwalniają mikroplastik.

Jak odróżnić bezpieczne torebki?

• Kompostowalne (zwykle oznaczone jako compostable): Są wytwarzane ze składników organicznych, które rozkładają się w odpowiednich warunkach (np. w kompostowniku) i zazwyczaj nie zawierają plastiku.
• Biodegradowalne (biodegradable): Mogą być wykonane z materiałów roślinnych lub plastiku na bazie ropy naftowej, który w trakcie rozkładu może pozostawiać mikroplastik.

Jeśli torebki na Twojej herbacie nie mają wyraźnego oznaczenia "kompostowalne", istnieje ryzyko, że zawierają mikroplastik.

Zamiana torebek na herbatę

Najprostszym rozwiązaniem jest powrót do herbaty sypanej (liściastej). Do jej zaparzania można używać metalowych zaparzaczy lub sitek ze stali nierdzewnej. Warto też rozważyć zakup szklanego czajnika elektrycznego, aby mieć pewność, że do wody nie przedostają się żadne związki chemiczne z plastiku. Opcja druga, przed użyciem rozciąć torebkę i jej zawartość wsypać do zaparzacza. 

Podsumowanie

Nie ma potrzeby przesadnie panikować i natychmiast wyrzucać wszystkich plastikowych przedmiotów z kuchni. Wiele badań jest w toku i potrzeba więcej dowodów, by w pełni ocenić skutki zdrowotne mikroplastiku. Jednak powolne i świadome zastępowanie plastikowych akcesoriów na rzecz tych wykonanych z silikonu, drewna, metalu lub szkła – zwłaszcza tych, które podgrzewamy, chłodzimy lub myjemy w zmywarce – jest rozsądnym krokiem w stronę zdrowszej kuchni. W końcu, szklany przedmiot może trzymać mikroplastik od nas z daleka!