BLOG | Artykuły o zdrowiu, inspiracje i recenzje

Praktyka zbierania ziół z natury do celów leczniczych, kulinarnych lub kosmetycznych, jest naszą odwieczną polską tradycją. Wraz z odrodzeniem zainteresowania naturalnymi środkami leczniczymi i holistycznym podejściem do zdrowia, coraz więcej osób zwraca się w stronę zrównoważonego zbierania roślin z ich naturalnych siedlisk. Jednak wraz ze wzrostem popularności zbierania ziół, kluczowe staje się zapewnienie, że praktyki te nie szkodzą środowisku. W tym miejscu do gry wkraczają wytyczne Leave No Trace (LNT).

W tym artykule omówiono zasady etycznego zbierania ziół oraz owoców z lasu i sposób, w jaki są one zgodne z wytycznymi LNT w celu promowania zrównoważonej i odpowiedzialnej interakcji z naturą.

Zbiór ziół w Polsce

Zbiór ziół obejmuje identyfikację, zbieranie i przetwarzanie roślin o korzystnych właściwościach. Rośliny te mogą być używane w stanie świeżym lub suszonym i są często przygotowywane jako herbaty, nalewki, oleje czy maści. Kluczem do sukcesu w zbieraniu ziół jest wiedza o tym, kiedy i jak je zbierać, aby zapewnić ich skuteczność.

Różne rośliny mają optymalny czas zbioru w zależności od ich cyklu wzrostu. Na przykład, liście najlepiej zbierać wiosną lub wczesnym latem, kwiaty w pełnym rozkwicie, a korzenie późną jesienią. Wiedza na temat cyklu życiowego roślin pomaga określić odpowiedni czas zbioru bez szkody dla rośliny lub jej siedliska. Poprawna identyfikacja roślin jest kluczowa, aby uniknąć zbierania gatunków zagrożonych lub trujących. Zrozumienie konkretnych zastosowań i korzyści ziół zapewnia, że odpowiednie części rośliny są zbierane w odpowiednim czasie. Dlatego warto ukończyć kurs zielarski (zielarza / zielarki) lub kurs zielarski w połączeniu z survivalem.

Oczywiście swoboda zbierania nie jest zupełnie nieograniczona. Istnieją tereny, na których zbieranie ziół, owoców, grzybów czy korzystanie z innych dobrodziejstw natury jest zakazane. Zakazy obowiązują m.in. w parkach narodowych, rezerwatach.

Zasady Leave No Trace

Leave No Trace to zestaw siedmiu wytycznych (zasad) wyznaczonych w celu minimalizacji wpływu ludzi na środowisko. Początkowo opracowane dla entuzjastów outdooru, te wytyczne są równie ważne dla domorosłych zbieraczy ziół i owoców leśnych:

1. Planuj i przygotuj się z wyprzedzeniem
   • Przed wyruszeniem na zbiór ziół, należy dokładnie zbadać obszar i jego florę. To obejmuje zrozumienie lokalnego ekosystemu, wiedzę o obfitości i ryzyku związanym z różnymi roślinami oraz znajomość ewentualnych przepisów lub pozwoleń na zbiór.
   • Należy zabrać ze sobą odpowiednie narzędzia, takie jak ostre noże, nożyczki i kosze wiklinowe, aby zbierać rośliny w sposób nieuszkadzający. Ważne jest również posiadanie apteczki i odpowiedniego ubrania dla bezpieczeństwa i komfortu.
2. Podróżuj na trwałych powierzchniach
   •  Podczas zbierania ziół ważne jest, aby trzymać się ustalonych szlaków i trwałych powierzchni, aby uniknąć niszczenia delikatnej roślinności i erozji gleby. Należy unikać wrażliwych ekosystemów, takich jak mokradła, strefy nadbrzeżne i chronione obszary, które łatwo mogą zostać uszkodzone przez ruch pieszy.
3. Pozbywaj się odpadów właściwie
   • Jeśli trzeba usunąć części roślin, takie jak liście czy łodygi, należy je rozproszyć z dala od szlaków, aby naturalnie się rozkładały, nie tworząc nieestetycznych stert.
4. Zostaw to, co znajdziesz
   • Należy zbierać tylko tyle, ile jest na realnie potrzebne, i nigdy nie usuwać całych roślin, chyba że są to gatunki inwazyjne. Ważne jest pozostawienie wystarczającej ilości roślin, aby mogły dalej rosnąć i rozmnażać się. Zawsze wybieraj świeże zioła, które są jędrne, bez widocznych uszkodzeń czy przebarwień.
5. Minimalizuj wpływ ognia
   • Jeśli trzeba gotować lub zagotować zioła, należy używać przenośnej kuchenki zamiast rozpalać ognisko, które może pozostawić głębokie ślady na ziemi i stanowić zagrożenie pożarowe. Jeśli ognisko jest niezbędne, należy korzystać z ustalonych miejsc ogniskowych i upewnić się, że ogień jest całkowicie ugaszony przed opuszczeniem miejsca biwakowania.
6. Szanuj dziką przyrodę
   •  Należy upewnić się, że zbieranie ziół nie zakłóca siedlisk lokalnej fauny. Należy unikać obszarów, gdzie dzikie zwierzęta żerują.
7. Bądź uważny wobec innych
   
   • Należy mieć na uwadze innych zbieraczy i zostawić wystarczająco dużo ziół, aby inni również mogli cieszyć się ich zbieraniem. Należy unikać nadmiernego zbierania w popularnych obszarach. Trzeba utrzymywać niski poziom hałasu, aby zachować spokój naturalnego środowiska dla wszystkich odwiedzających. Więcej na temat LNT możesz znaleźć w książce "Leśny niezbędnik rodzinny. Poradnik survivalu i bushcraftu".

Połączenie zbioru ziół z wytycznymi Leave No Trace wymaga świadomego podejścia, które szanuje zarówno rośliny, jak i szerszy ekosystem. Oto kilka praktycznych wskazówek dotyczących etycznego zbioru ziół:

1. Zbieraj umiarkowanie
   • Należy zbierać nie więcej niż 10% populacji roślin w danym obszarze. To zapewnia, że rośliny mogą dalej rosnąć i rozmnażać się, a także będą stanowić pokarm dla lokalnych zwierząt.
   • Sugeruje się zmieniać miejsca zbioru, aby zapobiec nadmiernemu zbieraniu w jednym miejscu. To pozwala populacjom roślin na regenerację i rozwój.
2. Stosuj zrównoważone techniki
   • Należy używać ostrych narzędzi do przycinania części roślin, zamiast wyrywać je z korzeniami. To sprzyja odrastaniu i minimalizuje uszkodzenia.
   • Należy wybierać dojrzałe rośliny i unikać zbierania młodych lub nowo wykiełkowanych. Dojrzałe rośliny mają większe szanse na regenerację i reprodukcję.
3. Szanuj Społeczności Roślinne
   • Jeśli to możliwe, należy skupić się na zbieraniu gatunków inwazyjnych, które zagrażają lokalnym społecznościom roślin. To może pomóc przywrócić równowagę ekosystemu.
   •  Należy unikać zbierania roślin w fazie nasiennej, ponieważ są one kluczowe dla rozmnażania przyszłych pokoleń.
4. Edukacja i Promocja
   • Należy edukować innych (znajomych, rodzinę) o znaczeniu zrównoważonego zbioru ziół i wytycznych LNT. Trzeba promować świadomość delikatnej równowagi naturalnych ekosystemów.
   • Należy wspierać lokalne inicjatywy ochrony przyrody i działać na rzecz ochrony dzikich siedlisk roślin.

Ważne ostrzeżenie - myjcie zioła i owoce lasu

Warto dodać to o co apelują Lasy Państwowe: "zanim skusicie się na cudowne owoce prosto z krzaczka w lesie - opanujcie się (...) dajcie sobie chwilę, umyjcie je. Lisy, które żyją w naszych lasach mogą być zarażone tasiemcem bąblowcem" - podkreślają LP i dodają, że larwy tego pasożyta znajdują się w odchodach, jakie pozostawiają te zwierzęta, a które potem mogą trafić na owoce, które zjadamy". Oczywiście to samo będzie dotyczyć dzikich ziół, które można teraz pozyskiwać w lesie czy na łąkach.

Dokładne mycie ziół zmniejsza ryzyko spożycia szkodliwych bakterii i innych patogenów, które mogą być obecne na powierzchni liści. Pozyskane owoce (np. jagody), zioła lub korzenie należy umyć pod bieżącą wodą nawet, jeśli planuje się je obrać, ponieważ wszelkie zanieczyszczenia znajdujące się na tym produkcie mogą się rozprzestrzeniać z zewnątrz, ze skórki, do wewnątrz podczas cięcia lub obierania. Należy to zrobić dokładnie, pocierając lub szorując powierzchnię pod strumieniem bieżącej wody - doradzał Szymon Cienki, rzecznik prasowy GIS.

Podsumowanie

Zbiór ziół, jeśli jest prowadzony odpowiedzialnie, może być satysfakcjonującą i zrównoważoną praktyką, która łączy nas z dobrodziejstwami natury i przeszłości. Przestrzegając wytycznych LTN i sanitarnych, zbieracze ziół (zielarze) mogą zapewnić, że ich działania nie zaszkodzą środowisku i pozyskane zasoby naturalne będą dla nich zdrowe. Jako strażnicy świata przyrody, mamy obowiązek zbierać zioła z szacunkiem, wiedzą i troską, zapewniając, że piękno i korzyści dzikich roślin pozostaną dostępne dla wszystkich.